Hoe gaat het met de gierzwaluwen in Amsterdam? Wat is er zoal gebeurd? Je leest het hier…
2019
Nestkasten Haarlemmerdijk, Amsterdam-Centrum
Teun Bil
Bij terugkomst van onze vakantie in 2017 ontdekten wij tot onze grote schrik dat de nestplekken bij ons aan de overkant waren dichtgespijkerd en met kippengaas waren afgedekt. We hebben dit op grond van de Flora en Faunawet (red: inmiddels Wet natuurbescherming) gemeld bij het Ministerie van Economische Zaken in Den Haag.
Met hulp van Gerard Schuitemaker en Gert de Jong werd de oorspronkelijke toestand hersteld. Echter, door deze verstoring was er in 2018 weinig activiteit te bespeuren bij
de nestplekken.
Na overleg met de eigenaar van het pand hebben we in totaal vier nieuwe nestkasten geplaatst. Tot onze grote verbazing werden twee nestkasten direct in gebruik genomen en de andere twee werden bezocht. Ook werd weer onder het boeideel ingevlogen, bij de drie oude nestplekken.
Daags na deze heugelijke gebeurtenis werd door woningbouwcoöperatie YMERE steigermateriaal in de achtertuinen geplaatst voor groot onderhoud aan drie panden. We hebben meteen overlegd met de voorman en projectleider van YMERE. Dit heeft ertoe geleid dat er bij de kasten geen steigergaas is aangebracht en dat het invliegen niet is belemmerd. Nu de steigers er toch stonden, hebben we de stoute schoenen aangetrokken en de projectleider ook verzocht om nog zes kasten op te hangen. En met succes: de kasten zijn inmiddels geplaatst, ook met dank aan Gert de Jong. De nestkasten zijn geleverd door Zwaluwadviesbureau Marjos Mourmans: vier Maastricht DD & zes Maastricht Al type kasten. Al met al hebben we inmiddels zes en waarschijnlijk zeven nestplekken geteld.
Nestkasten haarlemmerdijk, amsterdam
Gierzwaluw nestkast type Maastricht met Dubbel Dak (Maastricht DD)
Gierzwaluw nestkast type Maastricht met jong voor het vlieggat
2019
Goed nieuws uit de toren van de Oranjekerk
Gert de Jong
In het kader van de monitoring van gierzwaluwen voor de
gemeente Amsterdam, hebben we op 14 oktober de nest-
kasten in de toren bestudeerd. De laatste jaren blijkt de
bezetting van de nestkasten weer toegenomen: er zijn nu
ongeveer 16 nestkasten bezet met broedende gierzwalu-
wen. We hadden al wel verwacht dat dit een goed jaar was
voor de gierzwaluwen in de toren. Bij mooi weer zagen we
op 11 juli in de avond grote groepen van tientallen gier-
zwaluwen aanvliegen op de kasten.
De nestkasten voor gierzwaluwen in de toren zijn in het
jaar 2000 (na de renovatie van de Oranjekerk) gebouwd
door de mensen van de Gierzwaluwwerkgroep. Gerard
Schuitemaker en anderen waren al sinds 1993 actief in
de bescherming van deze stadsvogel, die door de stads-
vernieuwingen in de Pijp enorm achteruitging in aantal,
onder andere door het verdwijnen van dakpannen op de
19-eeuwse huizen. Achter de galmgaten van de kerktoren
werden in iedere windrichting 8 kasten gebouwd, met aan
de binnenkant een schuifdeurtje en een vilten gordijn, om
het donker te houden. Gierzwaluwen zijn holtebroeders
en willen een donkere afgesloten nestholte met een kleine
ingang, waar geen predatoren zoals kauwen door kunnen.
De eerste jaren na de installatie werd geluid afgespeeld
om gierzwaluwen te lokken, anders kon het lang duren
voor de vogels de nestkasten zouden ontdekken.
Achterdocht
Gierzwaluwen verkennen nestholtes met grote achter-
docht: omdat ze niet omhoog kunnen vliegen kunnen ze
vast komen te zitten in diepe holtes. Als er een nieuwe
nestholte ontdekt wordt, doen jonge vogels er soms meer-
dere jaren over om succes te hebben met een nestplek.
Eerst hebben ze een beetje nestmateriaal nodig, dat in een
rondje wordt gelegd. Stro en veertjes verzamelen ze zelf in
de lucht. Vooral witte veertjes zijn populair bij de gierzwa-
luwen. Om het proces te versnellen leggen wij meestal een
pluk stro in een nieuwe nestkast. Dat wordt met speeksel
vastgeplakt, waarna een harde rand ontstaat, waar de
eieren niet uit kunnen rollen. In de toren zijn deze stadia
van nesten te zien. Als er echt gebroed is in een nestkast
dan is dat wel te zien aan de troep: jonge gierzwaluwen
groeien niet zo snel en zitten gemiddeld 40 dagen op het
nest voordat ze uitvliegen.
Inspectie van
de nestkasten in 2014, door Evert Pellenkoft van de Gierzwaluwwerkgroep. Bron: Film De Wilde Stad. Het eerste nest
Het eerste nest kwam in 2003, in 2005 waren er 3 nesten,
in 2007 6. De toename is gestaag doorgegaan tot onder-
getekende er in 2014 en 2015 10, respectievelijk 11 nesten
aantrof. In 2016 waren er waarschijnlijk al 14 nesten. Dit
jaar werd ik geholpen door Peter-Jan Brouwer en ont-
dekten we dus weer 2 erbij. Dit wil trouwens niet zeggen
dat er 16 succesvolle broedsels zijn geweest dit jaar; we
verstoren ze niet en kijken niet in de kasten tijdens het
broedseizoen. Thea Dammen en anderen hebben jaren-
lang gewaakt dat er niet verstoord wordt in het broedsei-
zoen en met recht: volgens de Wet Natuurbescherming
mag je gierzwaluwen en andere vogels ook niet opzettelijk
verstoren tijdens het broeden. Dat nesten niet ieder jaar
succesvol zijn bleek wel na de installatie van een webcam
in 2012, door Vogelbescherming Nederland (Beleef de
Lente, filmpjes zijn nog wel op YouTube te vinden). Die zo-
mer kon heel Nederland een succesvol nest volgen in kast nummer 16. Maar het jaar daarop mislukte het nest, en zijn er geen jongen uitgevlogen.
Plaatstrouw
Gierzwaluwen zijn zeer plaatstrouw: ze komen in principe jarenlang terug op hetzelfde nest. Maar door wegblijven van de partner, en ook door indringers die ook willen broeden, waardoor gevechten ontstaan, kan er toch van alles
misgaan. Voor de bioscoopfilm ‘De Wilde Stad’ werd er ook een webcam geplaatst in de toren, in overleg met ons. Dat
nest is ook niet gelukt toen. In de film zien we wel gierzwa-
luwen invliegen in een galmgat van de toren en we zien
beelden van vliegende gierzwaluwen bij de toren. Er blijft
overigens discussie over de verstoring van nesten in het
broedseizoen. Toch wordt zelfs door Gierzwaluwbescher-
ming Nederland het gebruik van webcams aangemoedigd:
het levert veel nieuwe kennis op en ook de bewustwording van natuur om ons heen wordt er door bevorderd.
We denken nu samen met Gijsbert over eigen webcams in de toren voor komend jaar. Het zou toch mooi zijn als je bijvoorbeeld in de hal van de Oranjekerk live kan volgen hoe het met gierzwaluwen in de toren gaat?
Wilt u zelf iets doen voor gierzwaluwen in de buurt: onderzoek dan of u nestkasten kunt ophangen aan uw eigen huis (zie www.gierzwaluwbescherming.nl voor info). Zie ook de interactieve kaart op www.amsterdam.nl/vogels over de grote monitoring van gierzwaluwen door de gemeente Amsterdam.
Beeld van een voerende oudervogel in een nestkast in de Oranjekerk (Bron: Beleef de Lente, 2012). 2018
Plaatsen van gierzwaluwnestkasten, april 2018
Margreet Bloemers
Na te zijn aangestoken door het gierzwaluwvirus door
bioloog Gert de Jong (die voor de gemeente de nesten aan
het inventariseren is) ben ik daar actief in mee gaan doen
in mijn “West-Indische” buurt.
Dat er op mijn plein en in de naaste omgeving veel nesten
waren, bleek al spoedig. Op “maps.amsterdam” worden ze
(met enige achterstand) bijgehouden.
Eind vorig jaar werden van een groot pand aan de Bonai-
restaat (een grote VVE) de dakpannen vervangen. En juist
daar was van bekend, dat er veel gierzwaluwen nestelen
in het hoogseizoen, méér dan op maps stond aangegeven.
Meteen vatte ik het plan op, om dit góed te gaan aanpak-
ken: eerst de eigenaren erop aanspreken, dat er een be-
schermde vogelsoort huisde, dus dat e.e.a. niet ‘straffeloos’
kon worden gedaan; zij gingen ermee akkoord speciale
dakpannen te bevestigen, zodat er vervangende nestgele-
genheid ontstond.
Toen het volgende deel van het plan: een kolonie maken,
zodat de vele gierzwaluwen extra nestgelegenheid hadden.
Dat was wat ingewikkelder: eerst weer die VVE benade-
ren en ‘warm maken‘ voor mijn plan. Via de beheerder in
contact gekomen met de voorzitter van het bestuur van
die VVE. Die besefte, dat hij eigenlijk alle leden om toe-
stemming zou moeten vragen; maar daar zag het bestuur
geen gat in, zij vonden het een goed plan, het kostte niets,
dus dóe maar!
Daarna de nestkastenleverancier benaderen: hoeveel kas-
ten (35?) kosten hoeveel?
De dakbedekker aanschieten, om hun hoogwerker te ge-
bruiken; dat kon niet kosteloos natuurlijk.
Met alle zaken en kosten op een rijtje naar de buurtverga-
dering en voorgelegd aan de goegemeente om subsidie los
te krijgen.
Wie schetst mijn verbazing en vreugde, dat de hele klus
voor 100% gesubsidieerd kon worden!
Twee mannen van de Gierzwaluwwerkgroep zouden helpen
met het ophangen van de nestkasten; één van hen was
Gierzwaluw vliegt weg bij nest onder de loodslabben Paramariboplein
(foto dhr. Ho)  |
 |
Nieuwe nestkasten voor gierzwaluwen Twee mannen van de Gierzwaluwwerkgroep zouden helpen met het ophangen van de nestkasten; één van hen was helaas verhinderd door omstandigheden. Gert kon gelukkig wel en na 2x uitstellen i.v.m. slechte weersomstandigheden en na zijn vakantie, was het eindelijk zover: vlak
voor de verwachte komst van de eerste vogels op 20 april zouden de kasten dan eindelijk bevestigd worden en mijn droom van een kolonie in vervulling gaan!
Na weer wat uitstel door een verkeerde hoogwerker (wat de rekening wat hoger maakte dan gepland), werden eindelijk op 4 mei dodenherdenking de laatste kasten bevestigd!
Gezien de kosten van het huren van een hoogwerker ga ik het nu anders doen: ik wil in de gaten gaan houden, waar steigers worden neergezet en vraag dan ter plekke, of er nestkasten bevestigd kunnen worden. Dan moeten er wel wat nestkasten ‘in voorraad’ zijn en dat wordt organisatorisch mogelijk een probleempje: waar kunnen we die opslaan? Gierzwaluwbescherming Nederland heeft wel
aangegeven een deel van de kosten te willen subsidiëren.
Dus… dit wordt vervolgd!
Reddingswerk Bonaireplein, Amsterdam
Margreet Bloemers
20 juni 2018.
Bij mijn avondronde let ik altijd op de bekende plekken waarvan ik weet dat er gierzwaluwen broeden. Zo ook vanavond, tegenover mijn huis op het Bonaireplein in Amsterdam. Tot mijn schrik een hevig geschreeuw en gefladder: een gierzwaluw had zich bij het binnen willen vliegen van zijn nest (naast dakkapel op 4-hoog) klem gezet. Hij zat met een poot (bleek later) vast achter een loodslab. Dat hij nog leefde, bleek uit gefladder en geroep, als er anderen langs vlogen.
Wat te doen? Het was rond 22.00 uur… Gelukkig brandde het licht nog boven (zolderkamer was 4-hoog) dus ging ik naar boven en belde aan. Een Engels meisje, Isabel, deed open. De zolderkamer was haar slaapkamer en het raam kon goed wijd open. Met een bezem gingen we de dakkapel te lijf; met een spiegeltje kijken waar hij zat, op de tast de bezem omhoog schuiven… Lukte niet.
Isabel was héél moedig: wat ik niet durfde of kon, durfde en kon zij wel: half op de zij, zittend op de wankele vensterbank, terwijl ik haar benen vasthield, kon zij de bezem omhoog schuiven en na wat aansporen (ze durfde niet te hard te duwen tegen de vogel) duwde ze hem los! Geweldig! Hij vloog meteen weg!
Wat een moed en lief dat ze dat allemaal wilde doen! Al met al waren we toch wel een drie kwartier daarmee bezig geweest… Als dank gaf ik haar allemaal leesvoer over de gierzwaluw. Ze gaat zéker de ‘common swift’ googelen.
Leve mensen als Isabel!