Nestkasten zijn ideale beschermingsmiddelen voor gierzwaluwen. Zij kunnen daar worden toegepast waar nestgelegenheden zijn verdwenen. Of gewoon om nestplekken te creëren. Het blijft toch leuk om de natuur bij je huis te halen.

Typen gierzwaluw nestkasten

Er zijn vele verschillende typen nestkasten voor Gierzwaluwen. Dit komt niet alleen doordat vele Gierzwaluw-liefhebbers ook fervente knutselaars zijn, maar ook doordat een ander gebouw of positie aan het huis uitnodigt voor een ander type nestkast. Zie ook:

GBN Brochure 4 Nestgelegenheid Update 2020 Voorkant klein

Nestgelegenheid voor Gierzwaluwen

Sommigen denken dat een nestkast zo veel mogelijk op de stenen muur moet lijken, terwijl anderen gaan voor de recht-toe-recht-aan schoenendoos. Met andere woorden: keuze te over. Hieronder ziet u een overzicht van verschillende type nestkasten.

typen-nestkasten — Overzicht typen gierzwaluw nestkasten

Hoogte

Hoewel er berichten zijn van gierzwaluwen die op 2 meter hoogte broeden en zelfs van een paartje dat op 1 meter hoogte broedt, is het advies de kasten zo hoog mogelijk op te hangen. Volwassen en fitte gierzwaluwen zullen misschien in staat zijn om zo’n laag geplaatst nest te verlaten maar het risico dat een kat een gierzwaluw te pakken krijgt, is veel kleiner bij hoge nestplaatsen. Bovendien gebruiken ze de hoogte om zich te laten vallen en zo snelheid te maken waardoor ze bij het wegvliegen minder gemakkelijk gegrepen kunnen worden door roofvogels. Ons advies is om de kasten op minimaal 3 m of hoger op te hangen.

Windrichting

Hang de nestkast het liefst op het noorden of het oosten. Op andere windrichtingen kan ook, maar alleen als er een voldoende grote overstek is (zoals een brede dakgoot). Het is belangrijk dat de nestkasten niet in de zon komen te hangen.

Aanvliegroute

Hang de nestkast zo op, dat gierzwaluwen er gemakkelijk naartoe en weer vandaan kunnen vliegen. Ook hierbij geldt dat er weliswaar gierzwaluwnesten op de onmogelijkste plekjes (die ook nog eens lastig aan te vliegen zijn) gevonden worden, maar dat een nieuwe nestplaats die gemakkelijk aan te vliegen is, eerder gevonden wordt. Gierzwaluwen maken soms wel honderden oefenvluchten naar een nieuwe nestplaats, om de aanvliegroute goed te leren kennen en om er zeker van te zijn dat ook de wegvliegroute veilig is. Dus een aanvliegroute zonder grote obstakels zoals bomen, zonder auto’s die er nu eens niet en dan weer wel staan, en zonder ramen die naast de nestkast of direct eronder in de zomer wijd open gezet worden.

Afmetingen van een gierzwaluw nestkast

Gierzwaluwen kunnen zich in de onmogelijkste plekken wringen. Grotere invlieggaten in gemakkelijk aanvliegbare plekken worden ook gebruikt door andere holenbroeders, zoals de huismus en spreeuw. Dat hoeft geen probleem te zijn want het in- en uitvliegen van deze vogels kan worden opgemerkt door zoekende gierzwaluwen en ze zo de weg wijzen naar nieuwe nestgelegenheid. Gierzwaluwen weten mussen en spreeuwen te verdringen, of ze gaan pas de nestkast in als de jongen van mussen en spreeuwen uitgevlogen zijn. Wij gebruiken kasten in verschillende modellen (zie hierboven), maar over het algemeen zijn de maten van het bodemoppervlak tussen ca. 30 en 40 cm lang en tussen 15 en 25 cm breed, de hoogte bedraagt meestal tussen 12 en 20 cm.

Werktekeningen gierzwaluw nestkasten

Hieronder treft u een opsomming van plekken om gierzwaluwnestkasten op te hangen en de typen nestkasten die daar het meest geschikt voor zijn. Dit zijn basismodellen die u aan uw eigen situatie kunt aanpassen, zolang de minimale afmetingen maar gewaarborgd blijven.

Nestkasten voor op verschillende plaatsen

Hieronder een overzicht van nestkasten gerangschikt naar de plaats waar ze ophangen kunnen worden, c.q. geschikt voor zijn:

Onder dakgoot of horizontale dakrand
Aan kale muur
Onder schuine dakrand
In de nok
Observatiekasten voor inbouw
En dan nog dit…

Nestkasten voor onder dakgoot of horizontale dakrand

Onder een dakgoot of dakrand hangt een nestkast beschut en grotendeels in de schaduw. als de overstek groot genoeg is dan is een zuidmuur ook mogelijk. Zorg wel dat plat gedeelte van de nestkast altijd geheel onder de overstek valt. Een kleine afstand tussen overstek en dakje van de nestkast (1 cm) wordt aangeraden. Tip: hang de nestkast bij een hoek van het huis/gebouw en/of naast een regenpijp.

Model	Materiaal	Foto	Toelichting	Werktekening/Leverancier
Roosendaal	Hout		Populair type, ‘schoenendoos’, groot bodemoppervlak, deurtje aan zijkant voor nacontrole en schoonmaak	WerktekeningTe koop bij o.a. Ipse de Bruggen, Jobfactory.nl
Zeist	Hout		Populair type, relatief kleine nestkast, met ovaal, liggend invlieggat halverwege de voorzijde. Schuin dak te openen. Originele Zeist-kast heeft balkje aan onderzijde van het dak (valt achter de voorkant) en haakjes aan de zijkant of een schroef in het midden van de voorkant om het deksel op zijn plaats te houden. Wordt vaak verkeerd opgehangen (op kale muur in de zon, zie foto)	Werktekening 1 Werktekening 2 Te koop bij o.a. Ipse de Bruggen, Jobfactory.nl
Zeist Dubbeldak	Hout		Als Zeist, maar met dubbel dak waardoor de nestkast beter afgeschermd is tegen de zon. Dubbele dak is wit geverfd.	Zelfbouw. Werktekening
Zeist II	Hout		Als Zeist, maar voorwand loopt hoger door, zodat gierzwaluwen meer ruimte hebben en kunnen klimmen, voorkant te openen. Nadeel: Nest kan vastgeplakt zijn aan onderrand van voorzijde	Zelfbouw. Werktekening
Zeist look-a-likes	Hout		Diverse nestkasten die op Model Zeist lijken. Check of de nestkast te openen is.	Te koop bij o.a. www.dierencompleet.nl, Vogelbescherming, tuincentra enz.
Nijmegen	Hout		Nestkast voor strak onder dakgoot of dakrand. Schuine voorzijde die door ouders en jongen gebruikt wordt om aan te hangen. Ruime kast waarin jongen goed kunnen oefenen. Bovenste helft van voorkant los te schroeven voor nacontrole en schoonmaken.	Zelfbouw. Werktekening
Westvoorne	Hout		Nestkast voor strak onder dakgoot of dakrand. Schuine voorzijde voor klimmen door jongen aan binnenzijde. Bovenste helft van voorkant los te schroeven voor nacontrole en schoonmaken. Zeer succesvol gebleken op diverse plekken.	Zelfbouw. Werktekening
Losser	Hout		Nestkast voor strak onder dakgoot of dakrand. Invliegopening aan onderzijde. Deurtje aan zijkant voor nacontrole en schoonmaken. Dak dient extra afgedekt worden (zink/dakleer). Kan ook succesvol zijn op kale muur. Kleine kast die jongen weinig ruimte geeft om spieren te oefenen. Nestkasten met vlieggat aan de onderzijde geven veel poep onder nestkast, ook bij gierzwaluwen.	Zelfbouw. Werktekening 1 Werktekening 2
Bernard Genton & Marcel Jacquat	Hout		Langwerpige kasten voor onder rechte overstekken, zoals gebruikt in Zwitserland. Afschuinen van vlieggat wellicht eerder aan binnenkant (minder vleugelslijtage, meer grip bij aanvliegen).
Gierzwaluwpot	Keramiek		Keramieke pot voor gierzwaluw, mus en spreeuw. Voor onder overstekende dakrand of dakgoot. Succesvol gebleken voor gierzwaluwen.	www.dierenindetuin.nl
Vivara Opbouwkast Gierzwaluw	Houtbeton		Houtbeton nestkast, opbouw	Vivara
Vivara Woodstone	Houtbeton		Houtbeton nestkast, gemonteerd op planken, invlieggat aan onderzijde om mussen en spreeuwen te weren. Mussen zijn echter wel waargenomen in dit kasttype. In Wolfheze succesvol in bestaande kolonie. Nestkasten met vlieggat aan de onderzijde geven veel poep onder nestkast, ook bij gierzwaluwen.	Vivara

Nestkasten voor aan kale muur Menu

Voor aan een kale muur is het belangrijk dat de nestkast overdag in de schaduw hangt en dat het dak van de nestkast heel schuin is zodat het water eraf loopt en er geen vogels op de nestkast kunnen gaan zitten. Hang nestkasten zo mogelijk toch onder een overstekende rand.

Model	Materiaal	Foto	Toelichting	Werktekening/Leverancier
Voordorp	Hout		Houtsoort: Western Red Cedar, opening in achterzijde, nestkast moet voor nacontrole of schoonmaken van de muur gehaald worden.	Werktekening a Werktekening b Te koop bij o.a. Ipse de Bruggen, JobFactory
Voordorp	Hout		Houtsoort: Multiplex, watervast, wit geverfd	Werktekening. Te koop bij o.a. Ipse de Bruggen
Voordorp, aangepast	Hout		Houtsoort: Western Red Cedar; dak los met 2 balkjes aan de onderzijde, waardoor dak met schroeven door zijwanden kan worden vastgezet (nestkast hoeft voor nacontrole of schoonmaken niet meer van de muur gehaald te worden).	Werktekening. Te koop bij o.a. Ipse de Bruggen (op verzoek)
Maastricht	Vezel-cement		Kruising tussen Model Zeist (schuine voorkant) en Model Voordorp (doorlopend schuin dak), maar dan in asbest-vrij eternit (vezelcement) en gietbeton uitgevoerd.	www.zwaluwen.info
Maastricht DD	Vezel-cement		Als Model Maastricht maar met zwevend dubbel dak tegen oververhitting door de zon. Kan dus op zonniger plaatsen worden toegepast dan het gewone model Maastricht.	www.zwaluwen.info
Vivara Madrid	Houtbeton		Als Model Voordorp maar dan in houtbeton met het invlieggat aan de onderzijde om mussen en spreeuwen te weren. Mussen zijn echter in dit neskasttype wel waargenomen. Succes van deze kast voor gierzwaluwen heeft zich nog niet bewezen. Nestkasten met vlieggat aan de onderzijde geven veel poep onder de nestkast, ook bij gierzwaluwen.	Vivara
VivaraPro NK GZ 08	Houtbeton		Als Model Voordorp maar dan in houtbeton met het invlieggat in de voorkant aan de onderzijde van het dak. Voor professionele toepassing in mitigatie-projecten. Wordt niet aan particulieren geleverd.	VivaraPro

Nestkasten voor onder schuine dakrand Menu

Een schuine dakrand vereist maatwerk. Het is belangrijk dat de bodem van de nestkast horizontaal loopt. Omdat daken verschillende hellingshoeken hebben, moeten de afmetingen aan het dak worden aangepast.
Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven.

Model	Materiaal	Foto	Toelichting
Bernard Genton	Hout		Een nestkast die geschikt is voor diepe dakoverstekken. Bernard Genton heeft zijn huis in Féchy (bij het Meer van Genève) er vol mee hangen. (Werktekening volgt)
Vathorst	Hout		1 kamer, voor diepe overstek. Een nestkast voor onder een schuine dakrand. Geen werktekening (bovenkant van Model Zundert kan als voorbeeld genomen worden). Maatgeving hangt af van helling van dak.
Zundert	Hout		2 kamers, voor een relatief diepe overstek. Een nestkast voor onder een schuine dakrand. Geen praktijkvoorbeeld bekend. Werktekening Maatgeving hangt af van helling van dak.
De Bilt	Hout gebeitst		2 kamers, gebeitst in kleur van dakrand, onderste kamer met invliegopening aan schuine onderzijde tegen muur (nooit bezet geweest)
De Bilt	Hout met steen-structuur		2 kamers, bezet door gierzwaluwen, onderste kamer na 2 jaar bezet (geen geluid, nest dichtbij), bovenste kamer 5 jaar later
De Bilt	Hout met steen-structuur		3 kamers, 1e jaar onderste kamer bezet door gierzwaluwen (na aanbrengen steenstructuur), bovenste kamer na 3 jaar, middelste kamer na 5 jaar

bij

Nestkasten voor in een nok Menu

Een nestkast voor in de nok vereist maatwerk. Het is belangrijk dat de bodem van de nestkast horizontaal loopt. Omdat daken verschillende hellingshoeken hebben, moeten de afmetingen aan het dak worden aangepast.
Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven.

Model	Materiaal	Foto	Toelichting	Werktekening
Nokkast De Bilt	Hout		2 kamers, breed en ondiep, achterwand is huismuur, bovenzijde is dak-overstek, gebeitst in kleur van dakrand, 1e jaar succesvol (met geluid)
Nokkast Bilthoven	Hout		2 kamers, smal en diep, 3e jaar succesvol (met geluid)
Nokkast	Hout		9 kamers. Maatgeving afhankelijk van helling dak.
Model Vathorst, Model Zundert, gespiegeld	Hout		Door deze modellen te spiegelen, kunnen 2 nestkasten de nok opvullen; maatwerk i.v.m. helling van dak.

Observatiekasten voor inbouw Menu

Om gierzwaluwen te observeren kunnen aan de binnenzijde van een gebouw nestkasten worden aangebracht.
Hieronder enkele voorbeelden.

Model	Materiaal	Foto	Toelichting	Werktekening / Leverancier
Observatiekast	Houtbeton		Dubbele nestkast voor inbouw aan binnenzijde van buitenmuur	Waveka

En dan nog dit... Menu

Dan denk je dat je alles in regeltjes hebt kunnen vangen, zul je net zien dat de gierzwaluwen er toch weer anders over denken. Hieronder voorbeelden van geslaagde nestgelegenheid voor gierzwaluwen. Het type nestkast en de plaats lijken soms wat minder van belang te zijn dan de aanwezigheid van reeds bezette nestkasten. Meer voorbeelden? Stuur ze op naar webredactie@gierzwaluwbescherming.nl.

Nestkast Gierzwaluw Verzameling Arcen Steenstructuur klein

In Arcen aan de Maas heeft Harm Peeters bedacht dat een nestkast er zo min mogelijk uit moet zien als een nestkast. Hij heeft ze verschillende vormen gegeven, net zoals het aan zijn huis paste, met een steenstructuur om ze minder te laten opvallen. Zeer succesvol, een lust voor oog en oor in het broedseizoen.

Nestkast Gierzwaluw Verzameling JohanTinholt Dedemsvaart klein

In Dedemsvaart heeft Johan Tinholt gedurende een aantal jaren een grote verscheidenheid aan nestkasten aan zijn huis verzameld. Elk jaar broeden er vele paartjes gierzwaluwen.

Nestkast Gierzwaluw Verzameling VanderLelie Amersfoort klein

In Amersfoort hebben Marjo en Fred van der Lelie een bonte verzameling nestkasten in de nok van hun huis gehangen. Samen met de meer traditionele nokkast hiertegenover bij de buren, zijn de nestkasten elk jaar allemaal bezet. De nummering van de nestkasten op de foto geeft de volgorde aan waarin de nestkasten in de loop van de jaren zijn opgehangen.